CƠ CHẾ ĐIỀU HÒA THẦN KINH – NỘI TIẾT (Neuroendocrine Regulation)
Một trong những cơ chế quan trọng giúp cơ thể duy trì cân bằng nội môi và sức khoẻ tổng thể:
I. CƠ CHẾ ĐIỀU HÒA THẦN KINH – NỘI TIẾT LÀ GÌ?
Là cơ chế phối hợp giữa:
- Hệ thần kinh trung ương (đặc biệt là vùng hạ đồi – hypothalamus)
- Hệ nội tiết (gồm các tuyến tiết hormone như tuyến yên, giáp, thượng thận, tụy…)
→ Nhằm kiểm soát, điều chỉnh các chức năng sống như: thân nhiệt, huyết áp, đường huyết, tiêu hóa, miễn dịch, giấc ngủ, cảm xúc, sinh sản…
II. CÁC CƠ CHẾ CỤ THỂ GỒM:
|
Trục điều hòa |
Chức năng chính |
|
Trục hạ đồi – tuyến yên – thượng thận (HPA) |
Phản ứng stress, điều hòa cortisol, miễn dịch |
|
Trục hạ đồi – tuyến yên – giáp (HPT) |
Kiểm soát chuyển hoá, nhiệt độ, năng lượng |
|
Trục hạ đồi – tuyến yên – sinh dục (HPG) |
Điều hòa nội tiết sinh dục, kinh nguyệt, sinh sản |
|
Hệ thần kinh tự động (giao cảm & đối giao cảm) |
Điều tiết tim mạch, tiêu hóa, tiết mồ hôi, co giãn phế quản |
|
Vòng phản hồi âm – dương (feedback loop) |
Ổn định nồng độ hormone (ví dụ insulin, TSH, cortisol…) |
III. VAI TRÒ CỦA CƠ CHẾ NÀY
✅ Duy trì nội môi ổn định: cân bằng pH, huyết áp, đường huyết, thân nhiệt…
✅ Điều phối phản ứng stress: kiểm soát hormone cortisol và phản ứng “chiến đấu – bỏ chạy”
✅ Kiểm soát hành vi sinh tồn: ăn – ngủ – sinh sản – cảm xúc
✅ Thích nghi với môi trường: đáp ứng nhanh với thay đổi khí hậu, ánh sáng, nhịp ngày đêm
✅ Tự chữa lành và phục hồi sau bệnh
IV. CƠ CHẾ HOẠT ĐỘNG – VÍ DỤ CỤ THỂ
1. Căng thẳng → Trục HPA hoạt động
- Vùng hạ đồi tiết CRH → tuyến yên tiết ACTH → tuyến thượng thận tiết cortisol
- Cortisol giúp tăng đường huyết, chống viêm tạm thời, tăng huyết áp
- Khi hết stress → cơ chế phản hồi âm dừng tiết cortisol
2. Lạnh → Trục HPT điều chỉnh
- Hạ đồi tiết TRH → tuyến yên tiết TSH → tuyến giáp tiết T3, T4
- Tăng sinh nhiệt, tăng chuyển hóa để giữ ấm cơ thể
3. Thức – ngủ theo nhịp sinh học
- Ánh sáng ban ngày → ức chế tiết melatonin
- Tối → tuyến tùng tiết melatonin giúp ngủ sâu
V. LÀM GÌ ĐỂ CƠ CHẾ NÀY HOẠT ĐỘNG TRƠN TRU, HIỆU QUẢ?
✅ 1. Duy trì nhịp sinh học
- Ngủ đúng giờ, dậy sớm, tiếp xúc ánh sáng ban ngày
- Không dùng thiết bị phát sáng xanh sau 9 giờ tối
✅ 2. Chế độ ăn lành mạnh
- Ăn thực phẩm giàu chất chống oxy hóa (rau xanh, hạt, trái cây)
- Hạn chế đường, thực phẩm chế biến, chất kích thích
✅ 3. Giải tỏa stress lành mạnh
- Thiền, hít thở sâu, yoga, đi bộ tự nhiên
- Viết nhật ký cảm xúc, làm việc ý nghĩa
✅ 4. Tập thể dục đều đặn
- Vận động nhẹ nhàng mỗi ngày giúp cân bằng trục HPA và cải thiện insulin
✅ 5. Hạn chế rối loạn hormone ngoại sinh
- Tránh lạm dụng hormone tổng hợp, thuốc ngủ, kháng sinh không cần thiết
.
———————————————————————————————————————————————————————————————————————
CÁC BUỔI CHIA SẺ MIỄN PHÍ BÍ QUYẾT SỐNG KHOẺ SỐNG THỌ – BS HOÀNG HIỆP
.
🕗 Thời gian: 19h30 tối Thứ Sáu hàng tuần
⏱️ Chỉ 1 giờ mỗi tuần – đổi lại cả tương lai khỏe mạnh!
.
✍️ Đăng ký miễn phí ở Link:
👉 https://forms.gle/ectLtZiKMu6VY6489
.
📞 Hotline đồng hành: 0908 256 968
.
🎯 Khai giảng : NGÀY 06/06/2025. Mọi người đăng kí sớm để có suất tham dự. Đủ 1000 người sẽ đóng danh sách đăng kí
.
Hẹn gặp lại anh chị trong các buổi chia sẻ !
BS Hoàng Hiệp
.
———————————————————————————————————————————————————————————————————————
Loading...