PHẢN HỒI ÂM (Negative Feedback)

Một cơ chế sống còn giúp cơ thể duy trì cân bằng nội môi và tự điều chỉnh

I. PHẢN HỒI ÂM (NEGATIVE FEEDBACK) LÀ GÌ?

🔁 Phản hồi âm là cơ chế điều hoà sinh học, trong đó một thay đổi sinh lý sẽ tự kích hoạt phản ứng ngược lại để đưa hệ thống về mức ổn định ban đầu.

👉 Ví dụ: Khi đường huyết tăng → tuyến tụy tiết insulin → làm giảm đường huyết trở lại bình thường.

✅ Đây là cơ chế điều chỉnh chủ đạo của cơ thể để duy trì ổn định nội môi, chống lại sự lệch chuẩn.

II. CÁC CƠ CHẾ PHẢN HỒI ÂM CỤ THỂ

Hệ thống	Yếu tố kích hoạt	Tác nhân điều chỉnh	Tác dụng
1. Đường huyết	Tăng glucose máu	Insulin	Giảm đường huyết
2. Nhiệt độ cơ thể	Tăng nhiệt độ	Giãn mạch, tiết mồ hôi	Làm mát, hạ nhiệt
3. Huyết áp	Tăng huyết áp	Tim giảm nhịp, giãn mạch	Giảm áp lực
4. pH máu	Giảm pH (toan hóa)	Thở nhanh, thải CO₂	Tăng pH về bình thường
5. Hormon tuyến giáp	Giảm T3/T4	TSH tăng từ tuyến yên	Kích thích tuyến giáp sản xuất T3/T4
6. Cortisol	Tăng stress → cortisol tăng	Cortisol ức chế ngược tuyến yên & hạ đồi	Ngăn tiết thêm cortisol

III. VAI TRÒ & TÁC DỤNG CỦA CÁC CƠ CHẾ NÀY

✅ Ổn định môi trường nội tại: giữ các chỉ số sống (pH, nhiệt độ, huyết áp, đường huyết…) trong giới hạn an toàn.

✅ Ngăn quá mức – Quá tải: bảo vệ hệ cơ quan khỏi tăng hoạt động quá mức (ví dụ: quá nhiều cortisol gây teo cơ, rối loạn miễn dịch…)

✅ Thích nghi linh hoạt: giúp cơ thể thích nghi ngắn hạn và phục hồi sau tác động từ môi trường (stress, ăn vào, vận động…)

✅ Tự chữa lành – Tái thiết: cho phép hệ thống tự điều chỉnh mà không cần can thiệp từ bên ngoài.

IV. CƠ CHẾ HOẠT ĐỘNG SINH HỌC CỦA PHẢN HỒI ÂM

1. 4 bước cơ bản:

Biến đổi xảy ra (ví dụ: tăng đường huyết)
Cảm biến nhận diện (receptors trong tụy)
Trung tâm điều khiển xử lý thông tin (não, tuyến nội tiết)
Tác nhân đáp ứng điều chỉnh ngược lại (insulin được tiết ra → giảm glucose)

2. Ví dụ minh họa: Trục điều hòa đường huyết

Ăn vào → Glucose máu tăng
→ Tụy tiết Insulin
→ Tế bào hấp thu glucose → Đường huyết giảm
→ Khi glucose về mức ổn định → Tụy ngừng tiết insulin
✅ Đây là phản hồi âm – tự điều chỉnh

3. Khác biệt với phản hồi dương (Positive feedback)

Phản hồi âm = điều chỉnh ngược lại → về mức ổn định
Phản hồi dương = khuếch đại tín hiệu (VD: co tử cung khi sinh, đông máu)

🎯 TÓM LẠI

Phản hồi âm là cơ chế ổn định nền tảng của sống
Có mặt trong mọi hoạt động sinh lý quan trọng
Bất kỳ rối loạn nào trong cơ chế này (VD: kháng insulin, loạn tiết hormone…) → đều dẫn đến bệnh

———————————————————————————————————————————————————————————————————————